Đậu đen
Đậu đen theo tiếng Hán gọi là ”Hắc Đậu”, sách “Bản thảo bị yếu” gọi là “Hắc dại đậu”, vì hạt đậu màu đen nên còn được gọi là “Ô đậu”. Theo sách ”Nam dược thần hiệu” của Đại danh y Tuệ Tĩnh nước ta, đậu đen vị ngọt, tính hàn không độc, trị được nhiều bệnh, trị được phong, thấp, nhiệt… giải được chất độc.
Hoàng Sơn Cốc có phép ”Cứu hoang” (cứu đói) dùng đậu đen và quán chúng (rễ củ cây ráng) mỗi thứ 1 thăng đem nấu chung, khi chín bỏ quán chúng, lấy đậu đen đem phơi khô, mỗi ngày ăn 6-7 hạt khi đang đói bụng sẽ bớt đói và thấy cành, lá của các loại cây đều có mùi vị dễ chịu.
Sách “Tứ thời Nguyệt bệnh” cho rằng, trồng đậu đen cần tránh ngày Nhâm Tý, đậu mới tốt.
Trị liệu:
1. Trị chứng ”Thương hàn thuộc âm”:
Thương hàn là chứng bệnh nặng, dễ dẫn đến tử vong, nhất là chứng ”Thương hàn thuộc âm”. Dùng đậu đen sao cho tới khi bốc mùi thơm, cho rượu vào, uống ngay khi còn đang nóng. Nếu uống mà mửa ra, lại uống tiếp, uống tới khi nào vã mồ hôi thì ngưng. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
2. Trị chứng ”Tiện huyết”:
Tiện huyết là đại tiện ra máu, do tạng phủ chứa chất độc, tửu sắc quá độ, ăn quá nhiều đồ chiên xào, lo nghĩ quá nhiều, hoặc cảm phong tà, cảm thử thấp đến nỗi khí huyết nghịch loạn… mà sinh ra. Đây là chứng không thể xem thường, dù sinh ra từ nguyên luôn cả bã lẫn nước, bị tiện huyết lâu năm cũng khỏi. (Phổ tế phương)
3. Trị chứng ”Đàn ông đại tiện ra máu”:
Đàn ông đại tiện ra máu thường do uống quá nhiều rượu, phòng sự quá độ, dùng quá nhiều món chiên xào, quá lo lắng công việc… phải gấp thanh nhiệt, giải độc, dùng 1 thăng đậu đen sao cháy, nấu nước uống thay nước trà rất công hiệu. (Cổ phương)
4. Trị chứng ”Ôn dịch phát thũng”:
Ôn dịch là chứng bệnh truyền nhiễm, nguy hiểm do cơ thể con người suy yếu, bị cảm nhiễm từ đường hô hấp, ăn uống, khi mắt bệnh mặt sưng đỏ, tắc họng, khô lưỡi, ráo cổ, lạnh nhiều nóng dữ, lắm đờm… hầu hết chứng ôn dịch đều nóng dữ dội, chớ dùng thuốc nóng khiến tăng thêm bệnh. Lấy 1 vốc đậu đen to hạt đem sao chín, 1 đồng cân (375g) cam thảo. Cho đậu đen đã sao chín và cam thảo vào siêu với 1 bát nước, sắc lên chốc chốc lại uống thì đỡ liền. (Cổ phương)
5. Trị chứng ”Thủy thũng”:
Bị chứng thủy thủng trong người ứ nước, thân thể sưng phù, lấy tay ấn vào thịt lõm lâu nổi lên. Dùng đậu đen nấu với nước, cho thêm chút rượu. (Cổ phương)
6. Trị chứng ”Đầu phong tê thấp, gân co gối nhức, trong bụng nóng, đại tiện bón”:
Bị trúng thấp do chỗ ở quá ẩm thấp, dãi dầu mưa gió, mặc áo quần ướt, hoặc do uống quá nhiều rượu, ăn nhiều đồ sống lạnh… dùng đậu đen ngâm nước, ủ cho mọc mộng dài độ 2, 3 tấc rồi phơi khô, cứ 1 thăng thì cho 1/2g giấm, trộn đều sao vàng, tán nhỏ. Mỗi lần uống 1 muỗng canh với chút rượu trước bữa ăn. Ngày uống 2,3 lần. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
7. Trị chứng ”Ngộ độc:
Ô đầu, Phụ tử, Thiên hùng, Nấm dại, Thạch tín, Ba đậu”: Dùng đậu đen sắc đặc, ăn bã, uống nước thì khỏi. Vừa bị trúng độc uống thang này ngay thì khỏi liền. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
8. Trị chứng ”Trong bụng đầy trướng như có đá cục”:
Do khinh suất, đang lúc cuối mùa hè, đầu mùa thu thời tiết giao mùa, cởi trần phưỡn bụng nằm hóng mát, bị cảm nhiễm phong tà, trong bụng đầy trướng như chứa nhiều hòn đá cục. Dùng nữa thăng đậu đen, 8 phân (1 phân= 0,375g) gừng sống. Cho đậu đen và gừng sống vào siêu, đổ 3 thăng nước, sắc còn 1 thăng thì uống còn đang nóng. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
9. Trị chứng ”Não bị phong đầu đau nhức”:
Đầu là nơi các kinh dương tụ hội, là vị trí cao nhất của cơ thể, lộ ra dưới trời đất nên dễ bị nhiễm tà khí ở bên ngoài, gây phương hại tới não khiến đầu đau nhức. Trúng nhầm chứng bệnh này, lấy 3 phần đậu đen sao lên tới khi đậu hơi bốc khói, lấy 5 phần rượu cho đậu vào ngâm trong 7 ngày, đậy kín. Sau 7 ngày uống hết rượu, bệnh sẽ khỏi. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
10. Trị chứng ”Sinh ngang, đẻ ngược”:
Sinh ngang đẻ ngược nguy hiểm cả mẹ và con. Nếu quá xa nhà hộ sinh, xa y, bác sĩ chuyên khoa, gặp phải tình huống này, lấy 1 vốc đậu đen sao chín, sắc với nước trà và nước tiểu trẻ em cho sản phụ uống, thai nhi sẽ ra đời bình yên, cứu được cả mẹ lẫn con. (Tín hiệu phương)
11. Trị chứng “Thai chết trong bụng mẹ”:
Phụ nữ có thai chưa đủ tháng, bị động thai đau đớn quằn quại. thai nhi bị chết trong bụng mẹ, mẹ ngất đi, tính mệnh nguy cập. Dùng 2,3 cân đậu đen, ninh với giấm cho thật đặc. Ngày 1 lần uống, thai chết sẽ ra, cứu được người mẹ. (Cổ phương)
12. Trị chứng ”Nhau bị sót”:
Sau khi sinh, nhau bị sót lại không ra hết sẽ gây nguy hiểm. Lấy ½ cân đậu đen, đem sao cháy đen, cho vào siêu kèm 3 cân rượu, nấu còn ½ , chia làm 3 lần uống, nhau sẽ ra hết. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
13. Trị chứng ”Sưng dịch hoàn”:
Hòn dái bỗng bị sưng cứng, đau buốt vô cùng, đụng tay vào càng đau buốt hơn. Chứng này cần chữa trị ngay kẻo gây di chứng nguy hiểm. Sắc 1 vốc đậu đen với nắm cam thảo, chốc chốc uống sẽ khỏi. (Cổ phương)
14. Trị chứng ”Đau họng không nói được”:
Đau họng tuy có nhiều nguyên nhân, nhưng đều không thể xem thường, để lâu nguy hiểm khó lường. Dùng 1 vốc đậu đen nấu đặc quánh, ngậm, nuốt từ từ nhiều lần thì khỏi. (Cổ phương)
15. Trị chứng ”Đau răng vì phong”:
Đau răng do phong nhiệt, dùng đậu đen nấu với rượu, ngậm và súc miệng liên tục sẽ khỏi. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
16. Trị chứng ”Sái cổ”:
Do chứng tê thấp phát tán, gáy đột nhiên cứng đau, xoay cổ không được. Dùng 1 đấu đậu đen, đồ cho biến sắc, dùng túi đựng và gối đầu lên thì khỏi. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
17. Trị chứng ”Lưng và sườn đau nhức”:
Do nằm chỗ ẩm ướt bị nhiễm lạnh, hoặc bị ngã, bị đánh, hay bị chứng phong, hàn, thấp hành… Lưng và đôi khi cả 2 bên sườn đau nhức ê ẩm. Dùng 3 thăng đậu đen thấm ướt nước, sao nóng, lấy vải bọc thành 2, 3 gói mà chườm. Cách này chữa chứng đau lưng vì thận suy cũng khỏi. Cách khác: Lấy 2 thăng đậu đen, sao lên, cho vào siêu, đổ thêm 3 thăng rượu, sắc còn 2 thăng. Chia ra uống làm nhiều lần thì khỏi. (Kinh nghiệm dân gian)
18. Trị chứng ”Trẻ đầu mọc nhọt”:
Dùng 1 vốc đậu đen sao tồn tính, nghiền trong nước rồi trộn đều, đắp lên nhọt. (Từ mẫu bí lục)
19. Trị chứng ”Mắt bị nhiệt độc, đỏ đau, hơi sưng”:
Lấy 1 thăng đậu đen, chia ra, đựng vào những túi vải nhỏ, nhúng túi vào nước sôi, để cho bớt nước và giảm độ nóng thì chườm vào mắt. Thấy nguội lại thay túi khác, cứ vậy chỉ vài ba ngày là khỏi. (Cổ phương)
20. Trị chứng ”Tóc vàng đỏ không đen”:
Dùng đậu đen nấu với giấm cho đặc mà nhuộm. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
21. Trị chứng ”Gai độc xóc vào thịt sinh lở đau”:
Dùng đậu đen nấu nước ngâm, tẩm vào là khỏi. (Kinh nghiệm dân gian)
22. Trị chứng ”Trẻ em sốt nóng, khát nước”:
Lấy đậu đen nấu chín, cho trẻ em cả nước lẫn cái. (Kinh nghiệm dân gian)
Phụ Thêm: Theo sách “Huyền mễ thực pháp” của Ngô Thành Nhân, các loại đậu đều bổ dưỡng, làm nẩy nở da thịt, giải nhiệt, giải độc, bổ thận và tỳ vị, cầm hạ lỵ. Riêng đậu đen làm tăng sinh lực, quên đói, làm nhuận da thịt. Đậu xanh rang chín, mỗi ngày ăn 50g, trị chứng no hơi. Đậu đỏ có tác dụng tráng dương, điều hòa kinh nguyệt, nấu đậu đỏ với bí đỏ ăn, trị bệnh tiểu đường. Đậu ván có tác dụng trị bệnh bạch đới của phụ nữ. Nên dùng cả vỏ, đừng chà xát, bỏ vỏ hạt đậu, vì phần lớn chất bổ nằm trong vỏ đậu. Đậu có thể nấu riêng, nấu chung với cơm, nấu với rau củ, làm bánh hoặc rang hơi cháy nấu nước uống.
