Đậu đỏ tên chữ Hán là “Xích tiểu đậu”. Theo sách ”Nam dược thần hiệu” Đại danh y Tuệ Tĩnh, đậu đỏ vị ngọt chua, tính bình không độc, về mặt dược tính kiêm cả ”Công” lẫn “Bổ”, trị được các chứng mụn lở thủy thũng, đi tả, đau buốt cơ thể, bế trướng trong thân, đái tháo, nôn mửa… và nhiều bệnh khác. Sách “Bản thảo cứu hoang” của Hoàng Sơn Cốc chép, hái lá non của cây đậu đỏ, rửa sạch, luộc chín trộn với dầu và muối ăn rất bổ, thay được cơm gạo. Ăn đậu đỏ thường xuyên thì mắt sáng tỏ, trái đậu đỏ còn non, luộc ăn cũng tốt.
Cũng theo sách này, dùng 1,5 thăng đậu đỏ, sao với vị đại hoàng và 1,5 thăng đậu đỏ sấy khô, gộp cả hai thăng lại tán thành bọt, mỗi lần uống 1 cáp (bằng 1/10 thăng) với nước mới múc (Tân cấp thủy), mỗi ngày uống 3 lần. Uống hết 3 thăng này, đỡ đói được 11 ngày dù không ăn gì.
Trị liệu:
1. Trị chứng ”Máu lưỡi bỗng tia ra như sợi chỉ”:
Do nhiệt độc trong người hoành hành, lưỡi bị viêm nặng, sưng đỏ, đau buốt trên mặt lưỡi bỗng tia ra máu, trông như sợi chỉ đỏ. Chứng này không thể xem thường, dùng 1 thăng đậu đỏ, giã nát hòa trong 3 thăng nước, sau đó đổ vào 1 miếng vải sạch, vắt lấy nước trong, chia làm nhiều lần uống. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
2. Trị chứng ”Nặng chân”:
Mắc nhầm chứng ”Cước khí tê phù” nặng chân. Lấy 1 con cá chép lớn, nấu với 1 thăng đậu đỏ, ăn hết trong ngày, ăn vài lần bệnh sẽ khỏi. (Thực liệu bản thảo)
3. Trị chứng ”Trùng thiệt”:
Dưới lưỡi chợt mọc 1 cái lưỡi nữa, đây là chứng ”Trùng thiệt” (Lưỡi kép). Dùng 1 vốc đậu đỏ, tán thành bột hòa với giấm thường xuyên bôi lên sẽ hết. (Ngô Vương Chu Túc- Phổ tế phương)
4. Trị chứng ”Trĩ mạch lươn ra máu”:
Trĩ mạch lươn còn gọi là ”Trĩ rò” là chứng trĩ cả trong lẫn ngoài hậu môn đều mọc mụn, lở loét chảy máu, mủ và nước vàng. Bị chứng này, dùng 3 thăng đậu đỏ, 5 thăng giấm. Đem đậu đỏ nấu chín, phơi khô, tẩm giấm, tẩm xong lại phơi, phơi khô lại tẩm… Cứ vậy tới khi hết giấm thì phơi lần chót cho khô rồi tán nhỏ đậu, chia làm nhiều phần, mỗi phần 3 đồng cân. Mỗi lần uống 3 đồng căn với rượu, ngày uống 3 lần. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
5. Trị chứng ”Quai bị”:
Chứng quai bị rất nguy hiểm, nếu không kịp thời chữa trị, biến chứng sẽ gây ra chứng “vô sinh” ở nam giới. Khi bị sưng quai bị, lấy 1 vốc đậu đỏ tán nhỏ mịn, trộn với lòng trắng trứng, hòa thêm giấm thoa dày lên sẽ khỏi. (Bản thảo cương mục)
6. Trị chứng ”Sót nhau”:
Sau khi sinh, mà nhau không ra, nếu hài nhi là con trai thì lấy 7 hạt đậu đỏ, là gái thì lấy 9 hạt đậu đỏ, múc nước chảy về hướng đông cho sản phụ uống thì nhau sẽ ra. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
7. Trị chứng ”Ung nhọt mới phát”:
Lấy 1 vốc đậu đỏ, giã thành bột, trộn với nước bôi lên nhọt, nhọt sẽ tiêu. (Tiểu phẩm phương)
8. Trị chứng ”Sản phụ sau khi sinh bụng đầy ách, hoặc trương tức không ăn được”:
Lấy 14 hạt đậu đỏ, đốt tồn tính, tán nhỏ hào trong nước đun sôi để nguội, uống sẽ khỏi. (Kinh nghiệm dân gian)
9. Trị chứng ”Sau khi sinh mắt nhắm nghiền phiền muộn”:
Sản phụ sau khi sinh, mắt nhắm nghiền không mở ra, người bải hoải phát phiền. Dùng đậu đỏ nghiền nát, mỗi lần uống 2 đồng cân (6,50g) với nước sôi, nước sông hay nước đun sôi. Ghi chú: Do trong (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu) ghi uống với nước đang chảy (Trường lưu thủy) như: nước suối, nước, sông… nhưng nước suối không dễ có, còn nước sông hiện nay rất ô nhiễm. Vậy nên dùng nước đun sôi cho an toàn. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
10. Trị chứng ”Khó sinh”:
Sản phụ khó sinh có thể nguy hiểm tới tính mệnh của cả mẹ lẫn con. Gặp trường hợp này mau lấy 7 hạt đậu đỏ cho sản phụ nuốt sống, chiêu với 1 ít nước đun sôi để nguội, sản phụ sẽ sinh được. (Bản Thảo Liệt Khuyết)
11. Trị chứng ”Không thông sữa”:
Sau khi sinh, nếu sữa không thông vừa khiến bầu vú căng đau, vừa không có sữa cho trẻ bú. Lấy 1 vốc đậu đỏ nấu lên cho người mẹ uống thay nước, đứa bé sẽ có sữa bú. (Cửu âm sản bảo)
12. Trị chứng ”Trẻ chậm nói”:
Trẻ bị chậm nói, lấy 1 vốc đậu đỏ tán nhỏ mịn, hòa với rượu, hàng ngày bôi vào phía dưới lưỡi của trẻ. (Kinh nghiệm dân gian)
13. Trị chứng “Mày đay”:
Do dị ứng gió và thời tiết lạnh mà ta mắc chứng “Mày đay”, da bị mẩn đỏ
14. Trị chứng ”Say rượu, nôn ọe”:
Bị say rượu, đầu óc quay cuồng, nôn ọe liên tiếp, cho uống nước luộc đậu đỏ sẽ khỏi. (Cổ phương)
15. Trị chứng ”Ra máu do nhiệt độc”:
Do trong người chứa độc tố, hoặc ăn vào nhiều đồ chiên xào, nhiệt độc hoành hành đi đại tiện ra máu. Mau lấy 1 vốc đậu đỏ tán nhỏ thành bột, mỗi lần uống 2 tiền (6.50g) với nước đun sôi thì khỏi. (Cổ phương)
16. Trị chứng ”Mang tai sưng do phong nhiệt”:
Mang tai bỗng nổi đỏ, sưng cứng thành cục rất đau nhức, đây là do phong độc tụ lại gây nên. Mắc phải chứng này, mau lấy 1 vốc đậu đỏ tán thành bột, trộn dần với mật ong rịt vào, chỉ 1 đêm là tan. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
17. Trị chứng ”Ung thư đinh độc”:
Lấy đậu đỏ tán nhỏ, trộn với nước đắp vào chổ đau là tan ngay. (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu)
18. Trị chứng ”Đậu sởi”:
Đậu đỏ, đậu xanh, đậu đen, đậu trắng, đậu vàng (Đậu nành) mỗi thứ 50g, sao vàng, sắc kỹ, mỗi ngày 1 tháng, uống thay nước, uống liền trong 3 ngày sẽ ngừa và trị được các chứng sởi, đậu. (Lương y Phạm Huy Sóc)
