Rau Huyên (Huyên thảo)
Rau Huyên có nhiều tên chữ Hán như: Huyên Thảo, Kim Châm Thái, Hoàng Hoa Thảo, Lê Lô Thảo, Lộc Thông Thảo, sách “Bản Thảo Cương Mục” gọi Rau Huyên là Vong Ưu Thảo, Đan Cúc Thảo và Nghi Nam Thái. Sách “Quần Phương Phổ” chép: “Dùng nhánh (Rau Huyên) nào có rễ hướng lên, lá hướng xuống đem trồng thì nứt ra ngọn non rất mạnh. Trong “Kinh Thi” (Mao Thi) có câu: “Yên đắc Huyên Thảo, ngôn thọ chỉ bối” (Hái được Cỏ Huyên, đem trồng ở đầu phía Bắc nhà) là đề cập tới thứ rau này.
Nhân dân ta ưa trồng Rau Huyên để lấy hoa nấu canh ăn và dùng lá hay hoa làm thuốc chữa bệnh, theo sách “Nam Dược Thân Hiệu”, Rau Huyên hoa vị ngọt, tính mát, lợi tiểu tiện, tiêu thức ăn, trừ thấp nhiệt, quên lo phiền an thai, bảo dưỡng sống lâu. Trong sách “Những Thầy Thuốc và Vị Thuốc Việt Nam”, Giáo sư Đỗ Tất Lợi nhận xét: Hoa Huyên có vị ngọt, tính mát, có tác dụng chữa vàng da do rượu, tiểu tiện ra sỏi sạn, vú sưng đau, chảy máu cam.
Công dụng của Huyên thảo
1/ Chữa Chứng “Chảy Máu Cam”
Lá Hoa Huyên 15 – 20 gr, nấu với 300 ml nước, cô còn 200 ml, chia làm 2 lần uống trong ngày. (Những Cây Thuốc và Vị Thuốc Việt Nam)
2/ Chữa Chứng “Thổ Huyết”
Dùng 12 gr Hoa Huyên, 15 gr lá Rau Huyên, cùng rửa sạch cho vào siêu đất, đổ vào bát, chia làm 2 lần uống trong ngày, uống thuốc xong nằm yên trên giường, gối đầu cao, tránh động đậy mạnh. (Cổ Kim Thực Nghiệm Phương)
3/ Chữa Chứng “Bí Tiểu”
Dùng 15 gr Hoa Huyên, rửa sạch, nghiền nát cho vào khăn sạch, tẩm chút nước, vắt lấy nước cốt, hoà vào 1 ly nước chia làm 2, 3 lần uống, mỗi lần uống cách nhau 2, 3 giờ. Trong khi dùng thuốc cữ dùng gia vị, tiêu, ớt… và ăn các món cay, nóng. (Thực Liệu Kỳ Phương)
4/ Chữa chứng “Đái gắt, đái buốt”
Dùng 20 gr Hoa Huyên khô (phơi khô tự nhiên) sắc với 2/3 siêu nước, uống thay nước trà trong ngày. Rất kiến hiệu. (Cổ Phương)
5/ Chữa chứng “Ngộ độc thạch tín gần chết”
Rễ Hoa Huyên (Trong “Nam Dược Thần Hiệu” gọi là Hoa Hiên) giã vắt lấy nước cốt cho uống rất hay. (Nam Dược Thần Hiệu)
6/ Chữa Chứng “Vàng Da Do Uống Rươu Nhiều”
Nghiện rượu nặng, uống rượu quá nhiều, chất rượu tích lại trong người, gây ra chứng vàng da. Dùng Rễ cây hoa Huyên (rau Huyên), rửa sạch, giã vắt lấy nước uống. Rất hay. (Nam Dược Thần Hiệu)
7/ Chữa Chứng “Nhũ Hoa Sưng Đau”
Nhũ hoa bị sưng đau, dùng Rễ Rau Huyên, giã nát, hòa với rượu uống, bã đắp vào chỗ sưng đau, công hiệu ngay. (Nam Dược Thần Hiệu)
8/ Chữa Chứng “Động Thai”
Dùng 1 nắm Hoa Huyên khô (phơi khô tự nhiên), 1 khúc cá Chép tươi, nấu thành canh, nêm nếm vừa miệng. Ăn cả cái lẫn nước. Ăn liền 2, 3 ngày. Rất hay. (Thực Liệu Kỳ Phương)
9/ Chữa Chứng “Sưng Nhức Khớp Xương”
Dùng 1 nắm lá Rau Huyên, 1 nắm Hoa rau Huyên, cùng rửa sạch, sắc với 2/3 siêu nước, còn 1/3 siêu chia làm 3 lần uống trong ngày, uống nóng. Bên ngoài dùng Rễ rau Huyên, rửa sạch, giã nát, đắp lên chỗ khớp xương bị sưng. (Thực Liệu Kỳ Phương)
Theo Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi, gần đây tại Trung Quốc, người ta còn dùng Rễ Rau Huyên điều trị có kết quả rõ rệt bệnh “Hấp huyết trùng” (sán máu, sán máng) nhưng với liều cao có thể gây mờ mắt.
