Rau trục là gì?
Rau trục nhân dân ta còn gọi là rau lưỡi bò, có lưỡi bò, cây trút trít, tên chữ Hán là Nam Địa Hoàng, sách “Bản Thảo Cương Mục” gọi rau này là dương đề, dương đề đại hoàng, ngưu đôi, ngưu thiệt thái và bại độc thái, chép: Rau này mọc rất nhiều ở chỗ gần nước và chỗ đất ướt, lá dài hơn 1 thước (thước Trung Hoa xưa), giếng lưỡi bò, mùa hạ nở hoa, kết trái, đến tiết hạ chí thì trái khô, hái về mài với giấm xức lát rất mau khỏi. Thiên “Tiểu Nhã” trong “Kinh Thi” có câu: “Ngã hành kỳ dã, ngôn thái kỳ trục” (Ta đi ra ruộng, bảo hái rau trục), chính là nói về thứ rau này. Sách “Bản Thảo Cứu Hoang” chép: “Hái cọng lá non của rau trục rửa sạch, luộc chín trộn với dầu, muối ăn cũng đỡ lòng khi đói kém, hoặc nấu canh ăn cũng giòn, ngon. Hột của nó khi già chín giã làm gạo ngâm vào nước nóng 4, 5 lần, rồi vo sạch, đem nấu cháo ăn.”
Sách “N.D.T.H” gọi rau trục là thổ địa hoàn: Trong “Những C.T và V.T Việt Nam”, Giáo sư Đỗ Tất Lợi còn gọi rau trục là “chút chít” và chép: “Chút chít” là một loại cây cổ nhỏ, mọc hoang khắp nơi ở những chỗ ẩm thấp từ miền xuôi đến miễn ngược đều thấy mọc… Trong nhân dân ta trước đây vẫn dùng lá xát vào những chỗ hắc lào đã rửa sạch, hoặc dùng nước sắc lá và rễ để chữa hay rửa các mụn phẻ. Có thể dùng làm thuốc uống, chữa bệnh táo bón, tiêu hóa kém, ăn uống chậm tiêu, vàng da, lở ngứa, mụn nhọt “.
Theo sách “Trồng Hái Và Dùng Cây Thuốc – Tập 1″ của ông Lê Trần Đức, chút chít vị đắng, tính lạnh, vào tràng vị, thanh nhiệt, thông đại tiện, sát trùng.
Rau trục chữa được bệnh gì?
1/ Chữa chứng “Bí Ỉa”
Dùng 8 – 12 gr rau trục nhai sống hay sắc uống. Để ông hạ trong bệnh cấp tính, dùng rau trục 10 gr, chỉ xác 12 gr, mộc thông 8 gr, sắc uống. Sau 1 giờ, chưa đi ngoài được thì sắc nước thứ 2 uống tiếp. (Theo “Trồng Hái Và Dùng Cây Thuốc – Tập I”)
2/ Chữa Chứng “Hắc Lào và Các Loại Lở Ngứa”
Sắc lá, cành cây rau trục (chút chít) ngâm, rửa kỹ lúc nước đang nóng vừa. Dùng củ rau trục mài với giấm bôi, hoặc ngâm cồn 90° 1 tuần, bôi 5 – 7 lần thì kiến hiệu. Nếu sẵn thì dùng cú rễ hay lá tươi xát hiệu nghiệm hơn. (Theo “Trồng Hái Và Dùng Cây Thuốc – Tập I”)
3/ Chữa Chứng “Trứng Cá”
Dùng rễ rau trục (chút chít) sấy khô, tán thành bột, 100 gr bột ấy ngâm với 500 ml rượu 60° trong 10 ngày, tẩm bông sạch, bôi lên các mụn trứng cá. Bôi thường xuyên thì mau khỏi. (Theo Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam)
4/ Chữa chứng “Ruột Ứ Trệ”
Dùng 100 gr lá rau trục tươi, 100 gr gan heo (trư can) nấu canh, nêm nếm vừa miệng, ăn vào bữa trưa. Ăn liền trong 5 ngày thì giảm xuống cách 1 ngày ăn 1 lần cho tới khi khỏi bệnh. (Thực Liệu Kỳ Phương)
