Bo bo tiếng hán gọi là Ý Nhĩ, sách “Bản Thảo Cương Mục” của danh y Lý Thời Trân đời Minh gọi là Ý Châu Tử. Bo bo lá hình dải, hoa đơn tính cùng gốc, mọc hoang ở ven bờ nước, chỗ dãi nắng, nay một số nơi có trồng.
Theo sách “Nam dược thần hiệu” của vị Đại danh y Tuệ Tĩnh đời Trần, bo bo vị hơi ngọt, tính hơi hàn, không độc, trừ phong thấp, nhiệt, trị co quắp, uống lâu nhẹ mình, tăng trí nhớ. Các sách y học cổ khác cho rằng: bo bo bổ dưỡng, chữa được các chứng: tiêu chảy lâu ngày, phù thũng, viêm đại tràng, khử được tà khí trong gân cốt, trị được tả lỵ, gân bị co rút…
Trị Liệu:
1. Trị chứng “Phế ung”:
Ho, khạc ra đờm có mùi tanh thối, đó là mắc chứng phế ung. Bệnh này tuy nặng, nhưng biết cách chữa cũng rất đơn giản, lấy 3 vốc hạt bo bo, giã nát, cho vào siêu đổ 2 bát nước, sắc còn 1 bát, cho thêm chút rượu, uống làm 2 lần. Cũng có thể sao qua, tán nhỏ, mõi lần dùng 1 vốc hòa với cháo nếp, ăn thường xuyên càng mau có hiệu quả. (Tuệ Tĩnh- Nam dược thần hiệu)
2. Trị chứng ”Ung nhọt không vỡ mủ”:
Lấy 1 hạt bo bo cho vào miệng nuốt, nhọt sẽ vỡ ra. (Diệu tăng viên phương)
3. Chữa chứng ”Mụn mọc trong cổ sưng đau”:
Mụn mọc trong cổ, sưng đau, khó nuốt cơm. Lấy 1 vốc bo bo, tán thành bột ngậm, nuốt dần sẽ khỏi. (Kinh nghiệm dân gian)
4. Trị chứng “Bỗng nhiên đầy ứ và đau nhức ở vùng thượng vị”:
Lấy rễ bo bo xắt nhỏ, đổ nước sắc đặc lấy 3 thăng, uống hết thì khỏi. (Tuệ Tĩnh- Nam dược thần hiệu)
5. Trị chứng “Vàng da”:
Chứng này tiếng Hán gọi là Hoàng Đản, do thực nhiệt uất kết mà thành. Lấy rễ bo bo sắc uống thay nước, bệnh mau khỏi. (Cổ phương)
6. Trị chứng ”Đái ra sỏi”:
Chứng này tiếng Hán gọi là Sa Thạch Lâm, bàng quang trướng nhức, đi tiểu khó, đau buốt vô cùng, có những viên sỏi nhỏ lẫn vào nước tiểu. Lấy 1 vốc bo bo, hoặc 1 chét tay lá cây bo bo sắc hơi đặc, uống khi nóng (mùa hạ uống nguội). Uống tới khi đi tiểu dễ dàng là bình thường. (Y thuật giản dụng)
7. Trị chứng “Giun lãi”:
Lấy 2 cân (1 cân = 500g) thân cây bo bo sắc với 7 thăng nước, còn 3 thăng, uống thì khỏi. (Y thuật giản dụng)
8. Trị chứng ”Cam dãi của trẻ”:
Trẻ con từ 1 tuổi trở lên, thường bị chảy dãi ướt cả ngực, đó là bị chứng “Cam dãi”. Lấy 1 nắm bo bo, 20 lá bạc hà. Tất cả cho vào siêu, đổ độ 1 bát nước, đun còn 1 chén, uống suốt ngày thì khỏi. (Kinh nghiệm dân gian)
9. Trị chứng “Mỏi nhức chân tay”:
Chân tay bị nhức mỏi, nằm ngồi không yên. Lấy 1 vốc hạt bo bo, lót cám gạo ở chảo sao cho thật vàng, bọc vào 1 miếng vải sạch, ngâm khoảng 1 lít rượu ngon, uống dần sẽ hiệu quả. (Kinh nghiệm dân gian)
